انقلاب و نهضت ایران برای غیر مسلمانها با این پرسش روبروست که اساسا چه ماهیتی دارد؟ آیا ماهیت طبقاتی دارد؟ یا ماهیت لیبرالیستی دارد؟ یا این که ماهیت ایدئولوژیکی و اعتقادی و اسلامی دارد؟ در این باره نیز چند نظریه وجود دارد. عده‌ای که معتقدند همه انقلابها ماهیت مادی و طبقاتی دارد میگویند: انقلاب ایران قیام محرومین علیه مرفهان بوده است. عده‌ای دیگر که خود را مسلمان میدانند و شبیه این دسته میاندیشند سعی میکنند به قضیه رنگ اسلامی بزنند میگویند به حکم آیه (و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین...) اسلام هم تاریخ را بر اساس دوقطبی شدن جامعه‌ها و جنگ استضعاف شده و پیروزی استضعاف شده براستضعاف گر تفسیر میکند. استاد شهید مرتضی مطهری در این جا به نکته‌ای اشاره میکند که این گروه ازآن غافل شده اند و آن نکته این است که (اسلام جهت گیری نهضت‌های الهی را به سوی مستضعفان میداند اما خواستگاه هر نهضت و انقلاب را صرفا مستضعفان نمی داند اسلام نهضت پیامبران را به سودمحرومان میداند اما آن را منحصرا به دوش محرومان نمی داند. عدم درک این تفاوت منشا بسیاری از اشتباهات شده است.) این که چه عواملی در پیروزی انقلاب اسلامی ایران نقش داشت گروهی معتقد به تفسیر تک عاملی هستند در میان این گروه سه نظر مختلف وجود دارد عده‌ای عامل اقتصادی و مادی و عده‌ای آزادیخواهی و عده‌ای دیگر اعتقادی و معنوی. اما گروه دیگر معتقدند که در تکوین و ایجاد این انقلاب هر سه عامل به صورت مستقل دخالت داشته اند.
استاد شهید مطهری میفرماید: (در کنار این نظرات نظر دیگری وجود دارد که خود ما موافق آن هستیم و آن این که: انقلاب ایران به اعتراف بسیاری یک انقلاب مخصوص به خود است یعنی برای آن نظیری در دنیانمی توان پیدا کرد از نظر ما این انقلاب، اسلامی بوده است امامقصود از اسلام تنها همان معنویتی که در ادیان به طور کلی و ازجمله در اسلام وجود دارد نیست. و هم چنین اسلامی بودن فقط به معنای رواج مناسک مذهبی و آزاد بودن انجام عبادات و آداب شرعی نیست. راز موفقیت نهضت اسلامی ایران نیز در این بوده است که نه تنها به عامل معنویت تکیه داشته است بلکه آن دو عامل دیگر مادی و سیاسی را نیز با اسلامی کردن محتوای آنها در خود قرار داده است به عنوان مثال مبارزه برای پرکردن شکاف‌های طبقاتی از تعالیم اساسی اسلام محسوب میشود اما این مبارزه با معنویتی عمیق توام و همراه است از سوی دیگر روح آزادی خواهی و حرمت در تمام دستورات اسلامی به چشم میخورد. تقریبا از سنه بیست به بعد در ایران به وسیله یک عده از اسلام شناسان خوب و واقعی به مردم گفته شد که اسلام دین عدالت است اسلام با تبعیض‌های طبقاتی مخالف است. اسلام دین حریت و آزادی است و سایر خصوصیات اسلام را بیان کردند لذا رنگ اسلامی به خودگرفت و در ذهن مردم جایگزین شد. درست به دلیل جایگزینی این مفاهیم در ذهن توده بود که نهضت اخیر ما نهضتی شامل و همه گیرشد نهضت مشروطه یک نهضت شهری بود نه روستایی اما در این نهضت، شهری، روستایی، محروم و ثروتمند، کارگر و کشاورز، بازاری وغیر بازاری، روشنفکر و عامی، همه و همه شرکت کرده بودند و این به دلیل اسلامی بودن نهضت است. موفقیت دیگر نهضت اسلامی از بین بردن خودباختگی ملت ایران در برابر غرب و شرق بود توانست به ملت بگوید که شما خود یک مکتب مستقل دارید میتوانید بر روی پای خود بایستید و تنها به خود اتکا داشته باشید.) چگونه میتوان ثابت کرد که انقلاب ایران اسلامی بوده و هویت دیگری نداشته است؟ یکی از راههای شناخت انقلاب، بررسی کیفیت رهبری آن انقلاب ونهضت است شهید مطهری برای این که ثابت کند انقلاب ایران اسلامی است از همین راه وارد شده است میگوید: امام خمینی که رهبری نهضت را به عهده داشت رمز موفقیتش این بود که -علاوه بر خصوصیات فردی از قبیل شجاعت، صداقت، قاطعیت، روشن بینی و... که داشت- مبارزه را در قالب مفاهیم اسلامی به پیش برد. ایشان با ظلم مبارزه کرد ولی مبارزه با ظلم را بامعیارهای اسلامی مطرح کرد به عنوان مثال از طریق القای این فکرکه یک مسلمان نباید زیر بار ظلم برود. از جمله اقدامات اساسی این رهبر، مخالفت جدی و دامنه دار باجدایی دین از سیاست بود البته شاید فضل تقدم درین زمینه باسید جمال باشد. بنابر این با بررسی مساله رهبری و کیفیت ونحوه آن و با در نظر گرفتن این که در میان افراد زیادی که صلاحیت رهبری داشتند کدام رهبر را انتخاب کردند و با بررسی وتحلیل مسیری که این رهبر طی کرد و اهرم‌هایی که روی آن تکیه نمود و منطقی که به کار برد به این نتیجه روشن و آشکار میرسیم که نهضت ایران واقعا یک نهضت اسلامی بوده است.
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/3324
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
